Αν και η αρχαία πόλη της Τροιζήνας έχει παίξει συχνά σημαντικό ρόλο στην ελληνική ιστορία, είναι πολύ λιγότερο γνωστή από πολλές άλλες τοποθεσίες της Αργολίδας. Βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα δυτικά του παραθαλάσσιου χωριού Γαλατάς, λίγα έχουν απομείνει από την παλιά της αίγλη, αλλά αξίζει μια επίσκεψη για όσους θέλουν να ταξιδέψουν εκτός της πεπατημένης.
Η Τροιζήνα κατέχει εξέχουσα θέση στην ελληνική μυθολογία και είναι γνωστή ως η πατρίδα του Θησέα και η τοποθεσία του τραγικού μύθου του Ιππόλυτου και της Φαίδρας. Στην εποχή του χαλκού συνεισέφερε στρατιώτες στην Τρωική εκστρατεία και πολλούς αιώνες αργότερα συμμετείχε στους Περσικούς πολέμους.
Κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας η Τροιζήνα ήταν έδρα της Δεύτερης Ελληνικής Εθνοσυνέλευσης, στην οποία ελήφθησαν πολλές σημαντικές αποφάσεις σχετικά με το αναδυόμενο νέο κράτος.
Μυθολογία
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, η Τροιζήνα ήταν η γενέτειρα του Θησέα, ενός από τους σημαντικότερους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Ο Αίγος, βασιλιάς της Αθήνας, λέγεται ότι παντρεύτηκε την Αίθρα, πριγκίπισσα της Τροιζήνας και ο Θησέας ήταν το αποτέλεσμα της ένωσής τους. Πριν ο Αίγος επιστρέψει στην Αθήνα έκρυψε ένα σπαθί κάτω από μια μεγάλη πέτρα και δήλωσε ότι αν ο γιος του μπορούσε να μετακινήσει την πέτρα και να πάρει το σπαθί θα γινόταν βασιλιάς της Αθήνας, πράγμα που έγινε δεόντως. Στη σύγχρονη εποχή, η "Πέτρα του Θησέα" αποτελεί τοπικό αξιοθέατο κοντά στην τοποθεσία Τροιζήν.
Το Τροιζήν είναι επίσης η σκηνή του τραγικού μύθου του Ιππόλυτου, γιου του Θησέα και της Φαίδρας, όπως έγινε γνωστός στο έργο του Ευριπίδη. Η ιστορία λέει ότι η Φαίδρα, που ήταν η δεύτερη σύζυγος του Θησέα ερωτεύτηκε τον θετό γιο της Ιππόλυτο, αλλά όταν αυτό ήρθε στο φως της δημοσιότητας αυτοκτόνησε από ντροπή. Ένας από τους αρχαιότερους ναούς της Τροιζήνας λέγεται ότι φιλοξενούσε τον τάφο του Ιππόλυτου, αν και τον τρίτο αιώνα π.Χ. καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό.
Ιστορία
Η αρχαία πόλη της Τροιζήνας ήταν ένα από τα πρώτα λατρευτικά κέντρα προς τιμήν του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα (στην ελληνική μυθολογία ο Ποσειδώνας είναι πρόγονος του πρώην βασιλιά Τροιζήνα, από τον οποίο πήρε το όνομά της η πόλη).
Η Τροιζήνη ήταν επίσης κέντρο λατρείας του Ιππόλυτου και ήταν παράδοση για τις νεαρές γυναίκες της Τροιζήνης να αφιερώνουν μια τούφα από τα μαλλιά τους στον Ιππόλυτο πριν από τον γάμο τους.
Η πόλη της Αλικαρνασσού (το σημερινό Μπόντρουμ) στη Μικρά Ασία λέγεται ότι ιδρύθηκε από αποίκους από την Τροιζήνη και κατά την αρχαϊκή περίοδο (μέσα του 8ου αιώνα π.Χ.) άποικοι από την Τροιζήνη ίδρυσαν την πόλη Συμπάρις στη Magna Graecia (Νότια Ιταλία).
Το 580 π.Χ. και μπροστά στην προέλαση του περσικού στρατού ο Αθηναίος στρατηγός Θεμιστοκλής πρότεινε στη συνέλευση της πόλης να εκκενωθούν όλες οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι της Αθήνας στην Τροιζήνη, ενώ οι αρτιμελείς άνδρες να σταλούν για να πολεμήσουν τους Πέρσες ή να επανδρώσουν τον αθηναϊκό στόλο. Αν και η Αθήνα καταστράφηκε στη συνέχεια, οι πολίτες της γλίτωσαν.
Μια μαρμάρινη στήλη του τρίτου αιώνα π.Χ. που κατέγραφε αυτή την πρόταση έγινε γνωστή ως "Διάταγμα του Θεμιστοκλή" ή "Επιγραφή της Τροιζήνας". Ένας αγρότης ανακάλυψε την πλάκα σε ένα χωράφι και τη χρησιμοποίησε ως κατώφλι για αρκετά χρόνια μέχρι το 1959, όταν συμπεριλήφθηκε σε μια έκθεση στο καφενείο του χωριού, οπότε και αναγνωρίστηκε η σημασία της.
Πριν από τη μάχη της Σαλαμίνας ο αθηναϊκός στόλος συγκεντρώθηκε κοντά στο Τροιζήνιο και τον επόμενο χρόνο (479 π.Χ.) η πόλη έστειλε 200 οπλίτες για να πολεμήσουν στη μάχη των Πλαταιών, την τελική και αποφασιστική χερσαία μάχη μετά τη δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα.
Κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο κατασκευάστηκαν στην Τροιζήνα πολυάριθμοι ναοί και άλλα κτίρια, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκροτήματος κτιρίων που αποτελούσε ιερό του Ασκληπιού, αν και αυτό επισκιάστηκε κάπως από τον αντίπαλό του στο κοντινό Επίδαυρο. Άλλοι ναοί ήταν αφιερωμένοι στην Άρτεμη, τον Ιππόλυτο, την Αθηνά και την Αφροδίτη, ίχνη των οποίων μπορούν να βρεθούν σε ένα δάσος κοντά στην Τροιζήνα.
Το 230 π.Χ. το ηφαίστειο στα κοντινά Μέθανα εξερράγη προκαλώντας ισχυρούς σεισμούς που κατέστρεψαν πολλούς από τους ναούς και τα κτίρια στο Τροιζήνιο, οδηγώντας σε παρακμή το ιερό του Ασκληπιού. Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής πολλά από αυτά τα κτίρια αποκαταστάθηκαν, αλλά καθώς ο χριστιανισμός επικράτησε, υλικά από αρχαία κτίρια χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή εκκλησιών, όπως φαίνεται στην εκκλησία της Επισκοπής που χρονολογείται από τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Τον 9ο αιώνα μ.Χ. κατά τη βυζαντινή περίοδο το Troezen μετονομάστηκε σε Damalas από έναν αξιωματούχο που υπηρετούσε τον αυτοκράτορα Λέοντα τον Σοφό. Και μετά την κατάληψη της Κορίνθου από τους Φράγκους το 1204, το Troezen/Damala τέθηκε υπό την κυριαρχία των Φράγκων και αποτέλεσε έδρα βαρονίας του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, το Troezen παραχωρήθηκε στους Βενετούς, οι οποίοι το ήλεγχαν μέχρι το 1531, οπότε και ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το 1826, κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1821-2828) στο σύγχρονο χωριό Τροιζήνα (Τροιζήνα) έγινε η Β' Ελληνική Εθνοσυνέλευση κατά την οποία ο Ιωάννης Καποδίστριας εξελέγη Κυβερνήτης της Ελλάδας και το Ναύπλιο επιλέχθηκε ως πρωτεύουσα της σύγχρονης Ελλάδας. Ένα μνημείο στην κεντρική πλατεία της Τροιζήνας θυμίζει αυτό το γεγονός.
Ανασκαφές
Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1890 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή με επικεφαλής τον Philippe Legrand και αργότερα από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο το 1932 υπό τον Gabriel Welter.
Τα τελευταία χρόνια η Ελληνίδα αρχαιολόγος Μαρία Γιαννοπούλου έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες έρευνες και έχει ανασκάψει αρκετούς τάφους σε μια νεκρόπολη στην ανατολική πλευρά της πόλης. Τα ιερά αφιερωμένα στον Ιππόλυτο και στον Ασκληπιό βρίσκονται κοντά στην εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου μερικές εκατοντάδες μέτρα έξω από τα τείχη της αρχαίας Τροιζήνας. Έχει εντοπιστεί η θέση ενός σταδίου, αν και δεν έχει ακόμη ανασκαφεί.
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage