Η Λέρνα είναι η τοποθεσία διαδοχικών προϊστορικών οικισμών που χρονολογούνται από την 7η χιλιετία π.Χ. μέχρι την εποχή του Χαλκού. Η τοποθεσία ήταν μια φυσική επιλογή για ανθρώπινη κατοίκηση με τους άφθονους φυσικούς πόρους της, όπως το γλυκό νερό, η εύφορη γη και η εγγύτητα στη θάλασσα. Ήταν επίσης στρατηγικής σημασίας, καθώς βρισκόταν στη στενή λωρίδα γης που χωρίζει την Αργολίδα από τη Νότια Πελοπόννησο. Στην ελληνική μυθολογία η Λέρνα ήταν γνωστή ως είσοδος στον Κάτω Κόσμο και ως το μέρος όπου ο Ηρακλής σκότωσε την Ύδρα.
Μυθολογία
Στην αρχαιότητα η Λέρνα ήταν μια ελώδης περιοχή με πηγές και μια μεγάλη λίμνη. Αυτές οι πηγές λέγεται ότι ήταν δώρο του Ποσειδώνα που φλέρταρε την Αμυμώνη, κόρη του Δαναού, του θρυλικού βασιλιά της Λιβύης και στη συνέχεια του Άργους. Η λίμνη στη Λέρνα θεωρούνταν απύθμενη και πίστευαν ότι αποτελούσε την είσοδο στον Κάτω Κόσμο. Ήταν επίσης ο τόπος όπου ο Ηρακλής, ως δεύτερος από τους άθλους του, σκότωσε τη Λερναία Ύδρα, το πολυκέφαλο νερόφιδα.
Ιστορία
Οι ανασκαφές της δεκαετίας του 1950 έδειξαν ότι η Λέρνα κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά την πρώιμη νεολιθική περίοδο (πριν από περίπου 7500 χρόνια). Διαδοχικοί οικισμοί χτίστηκαν ο ένας πάνω στον άλλο μέχρι το τέλος της Εποχής του Χαλκού.
Κατά τη Νεολιθική εποχή οι κάτοικοι της Λέρνας ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο σημερινός χώρος περιλαμβάνει τα αποκαλυφθέντα ερείπια ενός σπιτιού της Μέσης Νεολιθικής περιόδου και ένα καλά διατηρημένο οχυρωματικό τείχος.
Μετά από μια μακρά περίοδο νεολιθικής κατοίκησης, η Λέρνα φαίνεται να εγκαταλείφθηκε για κάποιο διάστημα, προτού επανεγκατασταθεί κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Αυτός ο νέος οικισμός έγινε μια μικρή πόλη που προστατεύεται από ένα διπλό δακτύλιο αμυντικών τειχών, με πύλες και πύργους. Εντός του περιβόλου υπήρχαν ορισμένα σημαντικά κτίρια, το μεγαλύτερο από τα οποία ήταν ένα διώροφο κτίριο ή διοικητικό κέντρο, αξιοσημείωτο για την ασυνήθιστα πρώιμη χρήση κεραμιδιών οροφής από πηλό (τερακότα) και το οποίο είναι σήμερα γνωστό ως "Το σπίτι των κεραμιδιών". Το κτίριο αυτό καταστράφηκε από πυρκαγιά ίσως λόγω εχθρικών επιδρομέων ή ίσως λόγω κεραυνού. Όμως τα πήλινα κεραμίδια διατηρήθηκαν στη φωτιά και αποκαλύφθηκαν στο επίπεδο του εδάφους. Επίσης, στα συντρίμμια βρέθηκαν σβώλοι πηλού με αποτυπώματα σφραγίδων που υποδηλώνουν ότι η Λέρνα ασκούσε θαλάσσιο εμπόριο με άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, της Αίγινας και άλλων νησιών του Αιγαίου.
Η Οικία των Κεραμιδιών δεν ξαναχτίστηκε ποτέ και αργότερα περιβλήθηκε από μια μικρή πόλη που αποτελούνταν από σειρές μικρών σπιτιών με πέτρινα θεμέλια. Ασυνήθιστα για την εποχή αυτή, η πόλη διέθετε πολυάριθμους βαθύτατους λάκκους για σκουπίδια ("βοθρόι").
Κατά το τελευταίο μέρος της Ελλαδικής περιόδου, δύο ορθογώνιοι μυκηναϊκοί λακκοειδείς τάφοι (που είναι σαφώς ορατοί σήμερα) κόπηκαν στον τύμβο που κάλυπτε την Οικία των Κεραμιδιών, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να είχε κάποια θρησκευτική σημασία. Αργότερα ολόκληρη η περιοχή έγινε μυκηναϊκό νεκροταφείο. Ο χώρος εγκαταλείφθηκε τελικά κατά το τελευταίο μέρος της Εποχής του Χαλκού.
Όσον αφορά τη μυθική λίμνη της Λέρνας, οι γεωλόγοι έχουν διαπιστώσει ότι στην αρχαιότητα ήταν μια λιμνοθάλασσα γλυκού νερού, η οποία κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού είχε διάμετρο σχεδόν 5 χιλιομέτρων. Ωστόσο, η σταδιακή αποψίλωση των δασών αύξησε το επίπεδο των αποθέσεων λάσπης μέχρι που τελικά μετατράπηκε σε ελονοσία. Για τον λόγο αυτό αποξηράνθηκε τελικά τον δέκατο ένατο αιώνα.
Ανασκαφές
Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές στο χώρο πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1950 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών υπό την ηγεσία του διευθυντή της, J. L. Caskey. Πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης των οχυρώσεων, του πύργου και ορισμένων από τα σπίτια της Εποχής του Χαλκού. Αφού πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες, τα παλαιότερα λείψανα καλύφθηκαν και κατασκευάστηκε στέγη πάνω από την Οικία των Κεραμιδιών. Τα ευρήματα από τις ανασκαφές αυτές εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Άργους.
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage