Το Άργος ήταν κάποτε η πιο ισχυρή πόλη της αρχαίας Ελλάδας και κατοικείται συνεχώς εδώ και περίπου 7000 χρόνια. Κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού ήταν ένα σημαντικό οχυρό των Μυκηναίων και είχε εξέχουσα θέση στην Ιλιάδα του Ομήρου. Το Άργος έφτασε στο απόγειό του τον 7ο αιώνα π.Χ., όταν κυριάρχησε σε άλλες πόλεις της Πελοποννήσου και ανέλαβε ακόμη και τη φιλοξενία των διετών Πανελληνίων αγώνων. Συνέχισε να είναι σημαντικό καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής και ελληνιστικής εποχής και ευνοήθηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο με την προσθήκη ρωμαϊκών λουτρών και υδραγωγείου. Το αμφιθέατρο του 3ου αιώνα π.Χ. ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας.
Μυθολογία
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι το Άργος πήρε το όνομά του από τον Άργο Πανοπτικό, έναν πολυφθαλμικό γίγαντα της ελληνικής μυθολογίας. Ο Άργος ήταν υπηρέτης της θεάς Ήρας και ο Όμηρος περιέγραψε το Άργος ως ιερό για την Ήρα, στην οποία αργότερα χτίστηκε ένα ιερό περίπου 10 χιλιόμετρα από την πόλη. Το Άργος πιστεύεται επίσης ότι ήταν η γενέτειρα του Περσέα, γιου του Δία και της Δανάης, κόρης του Ακρίσιου, βασιλιά του Άργους. Ο Όμηρος το αναφέρει ως την πατρίδα του Διομήδη, ενός ήρωα του Τρωικού πολέμου.
Ιστορία
Τα παλαιότερα στοιχεία ανθρώπινης κατοίκησης είναι ένας νεολιθικός οικισμός στους πρόποδες του λόφου Άσπις, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 5000 π.Χ., καθιστώντας το Άργος μια από τις παλαιότερες συνεχώς κατοικημένες πόλεις στον κόσμο.
Κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού αναπτύχθηκε μια πόλη στους γειτονικούς λόφους της Άσπίδας και της Λάρισας. Αυτή έγινε σημαντικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού, αν και μικρότερο από την κοντινή Τίρυνθα και τις Μυκήνες. Φαίνεται ότι έφθασε στο απόγειό της τον 14ο και 13ο αιώνα π.Χ.
Όπως και άλλες μυκηναϊκές πόλεις, το Άργος οδηγήθηκε σε παρακμή γύρω στο 1100 π.Χ., την εποχή της "κατάρρευσης της Εποχής του Χαλκού". Ωστόσο, συνέχισε να κατοικείται κατά την αρχαϊκή περίοδο και ανέκαμψε σταθερά. Τον 7ο αιώνα π.Χ. αναπτύχθηκε ραγδαία υπό τον βασιλιά Φείδωνα, ο οποίος μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεων πιστώνεται με την εισαγωγή ενός τυποποιημένου συστήματος βαρών και μέτρων και διαφόρων στρατιωτικών καινοτομιών, συμπεριλαμβανομένης της οπλιτικής τακτικής.
Με την ήττα της Σπάρτης από τον Φείδωνα στη μάχη των Υσιών (το 669 ή το 698 π.Χ.) το Άργος έγινε η κατεξοχήν πόλη στην Ελλάδα και ανέλαβε την προεδρία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Για τους επόμενους δύο αιώνες, το Άργος συνέχισε να ακμάζει, κυρίως λόγω της θέσης του στην εύφορη πεδιάδα της Αργολίδας. Ωστόσο, αμφισβητούνταν συνεχώς από την αντίπαλη Σπάρτη, από την οποία υπέστη συντριπτική ήττα στη μάχη των Σεπεών το 494 π.Χ. Η ήττα αυτή οδήγησε σε επανάσταση στο Άργος και στην εισαγωγή ενός δημοκρατικού συστήματος.
Όταν λίγο αργότερα οι Πέρσες εισέβαλαν, το Άργος αρνήθηκε να συμμετάσχει σε συμμαχία για την υπεράσπιση της Ελλάδας και παρέμεινε ουδέτερο καθ' όλη τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων, με αποτέλεσμα να απομονωθεί διπλωματικά. Ωστόσο, το Άργος εκμεταλλεύτηκε αυτή την περίοδο αναταραχής για να απορροφήσει τα γειτονικά κράτη των Μυκηνών, της Νεμέας και της Τίρυνθας. Ως αποτέλεσμα, βρέθηκε σε ισχυρή θέση για να αναλάβει τη διοργάνωση των διετών Πανελλήνιων αγώνων που είχαν διεξαχθεί για πρώτη φορά στη Νεμέα.
Στο πρώτο μέρος του Πελοποννησιακού πολέμου το Άργος παρέμεινε και πάλι ουδέτερο, αλλά το 421 π.Χ. συγκρότησε συνασπισμό με σκοπό να αμφισβητήσει την ισχύ της Σπάρτης. Τρία χρόνια αργότερα, με κάποια βοήθεια από την Αθήνα, η συμμαχία επιχείρησε να καταλάβει την πόλη της Τεγέας. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες επικράτησαν και μετά την αποτυχία αυτή η συμμαχία κατέρρευσε και το Άργος αποδυναμώθηκε οριστικά.
Κατά την ελληνιστική περίοδο, ένα νέο θέατρο χτίστηκε για να αντικαταστήσει το μικρότερο που είχε χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια των πανελλήνιων αγώνων της Νεμέας. Με 81 σειρές καθισμάτων και χωρητικότητα 20.000 θέσεων ήταν ένα από τα μεγαλύτερα στην αρχαία Ελλάδα.
Στη ρωμαϊκή εποχή, το Άργος ανήκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας, αν και λόγω της μυθολογικής του κληρονομιάς απολάμβανε κάποιο κύρος. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος ευεργέτης και χρηματοδότησε μια σειρά από κατασκευές, συμπεριλαμβανομένων των thermae (ρωμαϊκά λουτρά) και ενός υδραγωγείου.
Όταν στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. οι Βησιγότθοι αλώνιζαν την περιοχή, το Άργος υπέστη μεγάλες καταστροφές. Ωστόσο, συνέχισε να κατοικείται καθ' όλη τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου και τον 12ο αιώνα μ.Χ. κατασκευάστηκε ένα κάστρο στην κορυφή του λόφου της Λάρισας. Αυτό επεκτάθηκε αργότερα από τους Βενετούς κατά τη διάρκεια μιας σύντομης περιόδου κατοχής και οχυρώθηκε περαιτέρω υπό την οθωμανική κυριαρχία.
Το 1821 στην αρχή του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας το κάστρο του Άργους κατακτήθηκε γρήγορα από τον Δημήτριο Υψηλάντη αφού οι πλούσιοι Οθωμανοί εγκατέλειψαν το Άργος και μετακινήθηκαν στο Ναύπλιο με την ανώτερη άμυνα.
Το Ναύπλιο έγινε η πρώτη πρωτεύουσα του σύγχρονου κράτους της Ελλάδας λίγο μετά την ανεξαρτησία του. Στις αρχές της δεκαετίας του 1830 αποφασίστηκε η μετακίνηση της πρωτεύουσας και το Άργος προτάθηκε ως υποψήφιο. Ωστόσο, ο Λουδοβίκος, πατέρας του νεαρού βασιλιά Όθωνα, άσκησε βέτο υπέρ της Αθήνας.
Ανασκαφές, αποκατάσταση και σύγχρονη χρήση του θεάτρου
Σε αντίθεση με τοποθεσίες όπως οι Μυκήνες και η Τίρυνθα που εγκαταλείφθηκαν εντελώς, το Άργος κατοικείται συνεχώς με διαδοχικούς οικισμούς που χτίζονται πάνω στα ερείπια παλαιότερων, γεγονός που δυσχεραίνει τις ανασκαφές. Για το λόγο αυτό μόνο ένα μικρό μέρος της αρχαίας πόλης έχει ανασκαφεί, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται από τη σύγχρονη πόλη.
Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές στο θέατρο του Άργους πραγματοποιήθηκαν το 1890 από τον Ι. Κοφινιώτη. Περαιτέρω ανασκαφές από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή πραγματοποιήθηκαν τα έτη 1930, 1954-56, 1981-82 και 1986-87. Το 2004 ο χώρος υποβλήθηκε σε ένα σημαντικό πρόγραμμα αποκατάστασης και συντήρησης. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα που βρέθηκαν στο Άργος εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Άργους.
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage