Η Τεγέα ήταν αρχαία πόλη-κράτος της Αρκαδίας και τον 5ο αιώνα π.Χ. έλαβε μέρος στους πολέμους κατά των Περσών και στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ήταν γνωστή ως σημαντικό ιερό της θεάς Αθηνάς Αλήθειας και ήταν ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της αρχαίας Ελλάδας. Σήμερα είναι αρχαιολογικό πάρκο και διαθέτει το δικό του μουσείο στο χωριό Αλέα με εκθέματα από τα ευρήματα της περιοχής.
Μυθολογία
Η Τεγέα λέγεται ότι ιδρύθηκε από τον Τεγεάτη, γιο του βασιλιά Λυκάονα, μετά από τον οποίο έγινε η τελευταία έδρα των μυθικών βασιλιάδων της Αρκαδίας. Φημολογείται ότι έστειλε ήρωες (Αργοναύτες) για να συνοδεύσουν τον Ιάσονα στην αναζήτησή του για το Χρυσόμαλλο Δέρας και αναφέρεται επίσης από τον Όμηρο στην Ιλιάδα ότι συνεισέφερε στρατιώτες που απέπλευσαν για να λάβουν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.
Ιστορία
Η περιοχή γύρω από την Τεγέα είναι κατοικημένη από τη νεολιθική περίοδο και είναι γνωστό ότι υπήρξε σημαντικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού. Από τον δέκατο αιώνα π.Χ. και μετά συνδέθηκε με τη λατρεία της θεάς Αλέας (που αργότερα ταυτίστηκε με την Αθηνά), η οποία είχε τους δικούς της αθλητικούς αγώνες (τα Αλέια).
Κατά την αρχαιότητα, η περιοχή ήταν γνωστή ως Τεγεάτης και αποτελούνταν από εννέα δήμους (μικρές πόλεις), οι οποίοι κατά την αρχαϊκή περίοδο (750-700 π.Χ.) ενώθηκαν για να σχηματίσουν μια ενιαία πόλη-κράτος. Η πόλη μεγάλωσε σε μέγεθος, φθάνοντας σε αρκετές χιλιάδες κατοίκους και αργότερα έκοψε ακόμη και τα δικά της νομίσματα.
Για πολλά χρόνια η Τεγέα αντιστάθηκε στη δύναμη της γειτονικής Σπάρτης, αλλά το 560 π.Χ. αναγκάστηκε να γίνει μέλος της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, στην οποία κυριαρχούσε η Σπάρτη, οπότε ουσιαστικά έγινε υποτελές κράτος. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης περσικής εισβολής η Τεγέα συνεισέφερε 500 οπλίτες για να πολεμήσουν στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ. και ένα χρόνο αργότερα έστειλε 3.000 άνδρες στη μάχη των Πλαταιών.
Η Τεγέα παρέμεινε σύμμαχος της Σπάρτης κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.), αλλά όταν η Σπάρτη ηττήθηκε από τη Θήβα το 371 π.Χ. απελευθερώθηκε και έγινε ιδρυτικό μέλος της Αρκαδικής Συμμαχίας με πρωτεύουσα τη νεοσύστατη πόλη της Μεγαλόπολης.
Για αιώνες η Τεγέα αποτελούσε κέντρο λατρείας της Αλέας και κυριαρχούσε ένας ναός της θεάς που χτίστηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. Όταν αυτός καταστράφηκε από πυρκαγιά στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. αντικαταστάθηκε από έναν νέο ναό που σχεδίασε ο διάσημος γλύπτης Σκόπας και ήταν σχεδόν ισάξιος σε μέγεθος με το ναό του Δία στην Ολυμπία. Τα ερείπια αυτού του ναού είναι ακόμη και σήμερα ορατά.
Τον πρώτο αιώνα π.Χ., όπως και άλλες ελληνικές πόλεις, η Τεγέα περιήλθε στη ρωμαϊκή εξουσία. Κατά τη διάρκεια της μάχης του Ακτίου (31 π.Χ.) μεταξύ αντίπαλων ρωμαϊκών παρατάξεων, η Τεγέα τάχθηκε με το μέρος του ηττημένου Μάρκου Αντωνίου και στη συνέχεια τιμωρήθηκε από τον Αύγουστο, ο οποίος αφαίρεσε πολλά από τα πολύτιμα αγαθά της πόλης, όπως ένα άγαλμα της Αθηνάς Αλέας σκαλισμένο σε ελεφαντόδοντο, άλλα αγάλματα του Ασκληπιού και της Υγέας, καθώς και τους χαυλιόδοντες του Ερυμάνθιου κάπρου, τα οποία μεταφέρθηκαν στη Ρώμη.
Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου και στην ελληνιστική εποχή, η πόλη έχασε την πολιτική της δύναμη, αλλά άνθισε εμπορικά και έγινε εύπορη με το δικό της θέατρο, στάδιο, αγορά και πολλά άλλα σημαντικά κτίρια.
Ωστόσο, το 395 μ.Χ. η Τεγέα καταστράφηκε ολοσχερώς από τους εισβολείς Γότθους. Στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε και της δόθηκε το όνομα Αμύκλιον (συντομευμένο σε Νίκλη) και κατά τη βυζαντινή εποχή ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Πελοποννήσου.
Ανασκαφές
Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν αρχικά από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή και πιο πρόσφατα από τον περιφερειακό έφορο αρχαιοτήτων Θεόδωρο Σπυρόπουλο. Από τη δεκαετία του 1990 το Νορβηγικό Ινστιτούτο έχει πραγματοποιήσει έρευνες σε κτίρια και δρόμους στην ευρύτερη περιοχή.
Τοποθεσίες
Υπάρχουν δύο ξεχωριστές τοποθεσίες στην Τεγέα. Το Ιερό της Αθηνάς Αλέας βρίσκεται στο κέντρο του σημερινού χωριού Τεγέα και απέχει μόλις 150 μέτρα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας που βρίσκεται επίσης στο χωριό. Σε απόσταση περίπου 1,3χλμ. βρίσκεται το Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας στην Επισκοπή, το οποίο περιλαμβάνει τα ερείπια ενός θεάτρου της ελληνιστικής εποχής, τμήματα της αρχαίας αγοράς, μια παλαιοχριστιανική βασιλική και ίχνη ενός βυζαντινού οικισμού. Το μουσείο υποβλήθηκε σε σημαντική αναβάθμιση το 2013 και τιμήθηκε με έπαινο στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Μουσείο της Χρονιάς 2016. Αξίζει να το επισκεφθείτε (περπατήστε πέρα από τις μεγάλες πράσινες κλειδωμένες πόρτες και γύρω από το κτίριο για να βρείτε την κανονική είσοδο). Αν το Ιερό της Αθηνάς Αλέας είναι κλειστό, ρωτήστε στο μουσείο αν μπορεί να ανοίξει (καθώς οι επισκέπτες είναι σπάνιοι, τα εκδοτήρια δεν είναι πάντα στελεχωμένα).
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage