Η Μαντινεία είναι περισσότερο γνωστή ως τόπος δύο μεγάλων μαχών, η πρώτη από τις οποίες ήταν η μεγαλύτερη χερσαία μάχη του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αν και η περιοχή κατοικείται από την εποχή του Χαλκού, η Μαντινεία έφτασε στο απόγειό της κατά την κλασική περίοδο και αποτέλεσε σημαντική πόλη-κράτος στην αρχαία Αρκαδία, δεύτερη μετά τη γειτονική Τεγέα.
Μυθολογία
Σύμφωνα με το μύθο, η πόλη ιδρύθηκε από τον Έλληνα ήρωα Μαντιναίο, ο οποίος ήταν ένας από τους πολλούς γιους του Λυκάονα, του πρώτου βασιλιά της Αρκαδίας. Ο Μαντιναίος ήταν επομένως εγγονός του πατέρα του Λυκάονα, του Πελασγού, του μυθικού προγόνου των Πελασγών, των αρχικών κατοίκων της Ελλάδας. Ο προστάτης θεός της πόλης ήταν ο Ποσειδώνας, μια θεότητα που λατρευόταν σε πολλές πόλεις της Αρκαδίας με τον κύριο ναό του στη Μαντινεία.
Ιστορία
Η πρώτη γνωστή κατοίκηση αυτής της περιοχής ήταν της Μυκηναϊκής εποχής, στοιχεία της οποίας έχουν βρεθεί στον κοντινό λόφο Γκουρτσούλι, 1,5 χλμ. βόρεια του αρχαιολογικού χώρου της Μαντινείας. Ο λόφος αυτός αποτέλεσε επίσης τη θέση ενός μικρού οικισμού και λατρευτικού κέντρου κατά τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ.
Η Μαντίνεια αναφέρεται από τον Όμηρο, ο οποίος την περιέγραψε ως "τερπνή χώρα" (ευχάριστο μέρος). Ο Όμηρος την αναφέρει επίσης στην Ιλιάδα ως μία από τις πόλεις που παρείχαν πλοία κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου.
Πριν από την κλασική περίοδο, η Μαντίνεια αποτελούνταν από 5 χωριά, αλλά γύρω στο 500 π.Χ. αυτά συγχωνεύτηκαν για να σχηματίσουν μια ενιαία πόλη (όπως είχε συμβεί και στη γειτονική Τεγέα). Καθώς μεγάλωνε, η Μαντινεία έγινε αντίπαλος της Τεγέας, η οποία ήταν τότε η σημαντικότερη πόλη της Αρκαδίας. Συχνά διαπληκτίζονταν, ιδίως για τον έλεγχο των υδάτινων καναλιών που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να πλημμυρίσουν σκόπιμα την πεδιάδα που βρισκόταν ανάμεσά τους για αμυντικούς σκοπούς.
Η Μαντινεία είναι ο τόπος δύο σημαντικών μαχών, η πρώτη από τις οποίες ήταν η μεγαλύτερη χερσαία μάχη του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το 420 π.Χ. η Μαντινεία προσχώρησε σε μια συμμαχία με το Άργος, την Ήλιδα και την Αθήνα εναντίον της Σπάρτης. Και δύο χρόνια αργότερα, το 418 π.Χ., μετά από επίθεση της αργειακής συμμαχίας κατά της Τεγέας, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Άγης παρέλασε τον στρατό του βόρεια της Τεγέας. Κατά τη διάρκεια της μάχης που ακολούθησε σκοτώθηκε ο αρχηγός των Αθηναίων, Λάκης, με αποτέλεσμα την κατατρόπωση της Αργειακής συμμαχίας. Αυτή ήταν μια κλασική "οπλιτική" μάχη και περιγράφεται με μεγάλη λεπτομέρεια από τον Θουκυδίδη στην "Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου" (5.66-74).
Η δεύτερη μεγάλη μάχη έλαβε χώρα το 362 μ.Χ., όταν αυτή τη φορά η Μαντινεία τάχθηκε στο πλευρό των εισβολέων Θηβαίων εναντίον των συμμαχικών δυνάμεων της Αθήνας και της Σπάρτης. Αν και οι Θηβαίοι φάνηκαν να νικούν, ο ηγέτης τους Επαμεινώνδας σκοτώθηκε και δεν κατάφεραν να πιέσουν το πλεονέκτημά τους, αφήνοντας το αποτέλεσμα ασαφές.
Το 222 π.Χ. η Μαντινεία επαναστάτησε κατά της μακεδονικής κυριαρχίας και η πόλη καταστράφηκε στη συνέχεια από τον Μακεδόνα βασιλιά Αντίγονο Γ΄ Δόσονα, αν και αργότερα την ανοικοδόμησε και τη βάφτισε "Αντιγονία". Διατήρησε αυτόν τον τίτλο μέχρι τον δεύτερο αιώνα μ.Χ., όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός έδωσε στην πόλη το αρχικό της όνομα. Αργότερα, κατά τη βυζαντινή εποχή, ήταν γνωστή ως Goritza, οπότε και είχε συρρικνωθεί σε κάτι περισσότερο από ένα μικρό χωριό. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου εγκαταλείφθηκε εντελώς.
Ακριβώς απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου και αδύνατο να μην την προσέξετε είναι η Αγία Φωτεινή που πρέπει να είναι μια από τις πιο παράξενες εκκλησίες στην Ελλάδα. Χτίστηκε κατά τη δεκαετία του 1970 από τον αντισυμβατικό αρχιτέκτονα Κώστα Παπαθεοδώρου σε ένα στυλ που αψηφά την ταξινόμηση. Το κτίριο ενσωματώνει στοιχεία από όλες τις περιόδους του ελληνικού πολιτισμού από την κλασική εποχή, μέσω της βυζαντινής εποχής μέχρι τη σύγχρονη χριστιανική περίοδο. Οι κριτικοί διχάζονται ως προς το αν το αποτέλεσμα είναι ένα αριστούργημα ή απλώς ένα κακόγουστο θέαμα!
Ανασκαφές
Οι ανασκαφές της Μαντινείας πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τη Γαλλική Σχολή από το 1887-89 υπό την ηγεσία των G. G. Fougères και V. Bérard.
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage