Πύλος, παλάτι του Νέστορα και δύο ναυμαχίες
Η Πύλος κατοικείται από τους νεολιθικούς χρόνους και κατά την Εποχή του Χαλκού ήταν η έδρα του Βασιλείου του Νέστορα. Περίπου είκοσι χιλιόμετρα βόρεια της σύγχρονης πόλης της Πύλου βρίσκεται το παλάτι του Νέστορα, το διοικητικό και οικονομικό κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού στη δυτική Ελλάδα. Πολλά από όσα γνωρίζουμε για την ιστορία αυτής της περιόδου προέρχονται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β, πάνω από χίλιες από τις οποίες διατηρήθηκαν από τη θερμότητα όταν το παλάτι κάηκε. Το φυσικό λιμάνι της Πύλου είναι το μεγαλύτερο στην Πελοπόννησο και έχει γίνει μάρτυρας δύο μεγάλων ναυμαχιών, η πρώτη στον Πελοποννησιακό Πόλεμο του 5ου αιώνα π.Χ. και η δεύτερη στον Πόλεμο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας.
Η Πύλος ήταν το αρχικό της όνομα κατά την Εποχή του Χαλκού, σύμφωνα με πινακίδες που βρέθηκαν στο παλάτι του Νέστορα. Αλλά με την πάροδο των αιώνων ήταν γνωστή με διάφορα ονόματα, όπως "Ζόγκλος", "Ζόνκλον", "Ζούνκιο", "Port-de-Jonc", "Porto Junco", "Avarinos", "Varinos", "Anavarinos" και "Navarino". Όταν η σύγχρονη πόλη χτίστηκε το 1829, ονομάστηκε "Πύλος" από την αρχική ονομασία της από τη Μυκηναϊκή εποχή. Για λόγους απλότητας η Πύλος θα χρησιμοποιείται εδώ.
Ιστορία
Έχουν βρεθεί αρχαιολογικές ενδείξεις για ανθρώπινη κατοίκηση ήδη από 7000 χρόνια πριν. Φαίνεται ότι υπήρχαν αρκετοί νεολιθικοί οικισμοί στην περιοχή, μεταξύ άλλων στη σημερινή Βοϊδοκοιλιά και στο σπήλαιο του Νέστορα.
Κατά την Εποχή του Χαλκού η περιοχή της Πύλου έγινε σημαντικό κέντρο του Μυκηναϊκού πολιτισμού και ήταν το Βασίλειο του Νέστορα, το ανάκτορο του οποίου ανακαλύφθηκε το 1939. Ο Νέστορας ήταν ένας θρυλικός ήρωας στον Τρωικό Πόλεμο και το βασίλειό του ("αμμώδης Πύλος") περιγράφεται από τον Όμηρο τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια.
Το ανάκτορο καταστράφηκε από πυρκαγιά στα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ., την εποχή της "κατάρρευσης της Εποχής του Χαλκού", αλλά διασώθηκαν χιλιάδες πήλινες πινακίδες με επιγραφές στη Γραμμική Β, την πρωιμότερη γνωστή μορφή της ελληνικής γλώσσας. Αυτές δείχνουν ότι το βασίλειο κάλυπτε μια έκταση περίπου 2000 τετραγωνικών χιλιομέτρων και είχε πληθυσμό μεταξύ πενήντα και εκατό χιλιάδων ανθρώπων. Το ίδιο το παλάτι του Νέστορα ήταν η τρίτη μεγαλύτερη μυκηναϊκή ακρόπολη μετά τις ίδιες τις Μυκήνες και την Τίρυνθα. Ωστόσο, είναι μόνο ένα από τα πολλά ανάκτορα, διοικητικά κέντρα και οικισμούς του βασιλείου- άλλα έχουν βρεθεί στη Νιχώρια, την Ικλαινα και τη Μάλθη.
Οι πινακίδες δείχνουν επίσης ότι λίγο πριν από την πυρκαγιά, οργανώθηκαν βιαστικά οι παράκτιες άμυνες (το παλάτι του Νέστορα ήταν ασυνήθιστο ως προς την έλλειψη τειχών ή άλλων οχυρώσεων), γεγονός που υποδηλώνει ότι αναμενόταν επίθεση από τη θάλασσα. Μετά την καταστροφή της η τοποθεσία εγκαταλείφθηκε και έμεινε ακατοίκητη κατά τη διάρκεια των Σκοτεινών Αιώνων (1100-750 π.Χ.) και για μεγάλο μέρος της αρχαϊκής περιόδου (750-500 π.Χ.) και της κλασικής εποχής που ακολούθησε.
Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Μεσσηνιακού Πολέμου στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ., η Πύλος ήταν ένα από τα τελευταία μέρη που άντεξαν στην υποταγή των Σπαρτιατών. Αλλά μετά από αυτό οι κάτοικοι έφυγαν και πήγαν στην Κυλλήνη (κοντά στην Κόρινθο) και στη συνέχεια στη Σικελία.
Η Πύλος εμφανίζεται ξανά στην ελληνική ιστορία κατά τη διάρκεια των Πελοποννησιακών Πολέμων και αποτέλεσε τόπο μιας μεγάλης ναυμαχίας μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, αν και η ίδια η περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη (ο Θουκυδίδης την περιγράφει ως "έρημο ακρωτήρι"). Οι Αθηναίοι σχεδίαζαν να δημιουργήσουν μια ναυτική βάση με σκοπό να ενθαρρύνουν τους ντόπιους Μεσσήνιους να εξεγερθούν κατά της σπαρτιατικής κυριαρχίας. Το 425 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Κλέων έστειλε στόλο στην Πύλο και κατέλαβε τον κόλπο και την πόλη (τότε σε ένα βραχώδες ακρωτήριο στο βόρειο άκρο του κόλπου).
Λίγο αργότερα και μετά από μια χερσαία μάχη, αιχμαλώτισε σχεδόν 300 οπλίτες που ήταν εγκλωβισμένοι στη Σφακτηρία, το νησί που προστατεύει τον κόλπο. Στη συνέχεια πήγε τους αιχμαλώτους στην Αθήνα ως ομήρους για να αποτρέψει τις σπαρτιατικές εισβολές στην Αττική. Οι αιχμάλωτοι χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως διαπραγματευτικό χαρτί στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στη συνθήκη μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, γνωστή ως Ειρήνη του Νικία (421 π.Χ.).
Σχετικά λίγα είναι γνωστά για την ιστορία της περιοχής υπό βυζαντινή κυριαρχία και δεν αναφέρεται ξανά σχεδόν καθόλου μέχρι τον 13ο αιώνα μ.Χ. Το 1204, η Πελοπόννησος καταλήφθηκε από τους Σταυροφόρους και έτσι η Πύλος έγινε μέρος του φράγκικου "Πριγκιπάτου της Αχαΐας", όπως σημειώνεται στο Χρονικό του Μοριά. Στα τέλη του 13ου αιώνα χτίστηκε ένα κάστρο στο βραχώδες ακρωτήριο στο βόρειο άκρο του κόλπου (γνωστό σήμερα ως Παλαιόκαστρο). Τον 14ο αιώνα το φρούριο και ο κόλπος προσέλκυσαν την προσοχή των Βενετών και των Γενοβέζων και αποτέλεσαν τόπο μιας ναυμαχίας μεταξύ τους.
Κατά τους επόμενους αιώνες, το στρατηγικό πλεονέκτημα του μεγάλου φυσικού λιμανιού έκανε την Πύλο στόχο για Φράγκους, Βυζαντινούς, Ενετούς και Τούρκους, οι οποίοι μετά την κατάκτησή της κατέβαλαν ο καθένας προσπάθειες για τη βελτίωση των παράκτιων οχυρώσεων.
Η πρώτη οθωμανική επίθεση πραγματοποιήθηκε το 1423 και επαναλήφθηκε το 1452. Μέχρι το 1460 η Πύλος ήταν ένας από τους λίγους εναπομείναντες θύλακες αντίστασης που εξακολουθούσαν να κατέχουν οι Χριστιανοί, αλλά το 1500 η βενετική φρουρά παραδόθηκε στις οθωμανικές δυνάμεις. Οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν στη συνέχεια την Πύλο ως ναυτική βάση και έχτισαν ένα νέο φρούριο στο ακρωτήριο στο νότιο άκρο του κόλπου (όπου βρίσκεται η σύγχρονη πόλη), το οποίο έγινε γνωστό ως "Νεόκαστρο" (για να το διακρίνουν από το Παλιόκαστρο, το παλιό κάστρο, στα βόρεια). Οι Ενετοί κατέλαβαν την Πύλο το 1685 και την κράτησαν μέχρι το 1715, όταν ανακαταλήφθηκε από τους Οθωμανούς.
Το 1822, το δεύτερο έτος του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, οι Έλληνες πολιόρκησαν την πόλη για 4 μήνες μέχρι να παραδοθεί από τους Οθωμανούς. Αλλά το 1825 οι Οθωμανοί την ανακατέλαβαν με τη βοήθεια των αιγυπτιακών δυνάμεων υπό τον Ιμπραήμ Πασά.
Το 1827 οι Μεγάλες Δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) έστειλαν 27 πλοία στον κόλπο ως επίδειξη δύναμης. Στη μάχη του Ναβαρίνου που ακολούθησε, ο συνδυασμένος αιγυπτιακός-οθωμανικός στόλος των 60 περίπου πλοίων καταστράφηκε και αυτό συνέβαλε στην εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.
Το 1828 η περιοχή απελευθερώθηκε επίσημα από τις γαλλικές δυνάμεις της εκστρατείας του Μορέα και ένα χρόνο αργότερα άρχισαν οι εργασίες για την οικοδόμηση μιας νέας πόλης στους πρόποδες του Νεοκάστρου στο νότιο άκρο του κόλπου. Μετά τη Μεθώνη ήταν μόλις η δεύτερη πόλη στη σύγχρονη Ελλάδα που κατασκευάστηκε σύμφωνα με πολεοδομικό σχέδιο και το 1833 της δόθηκε το όνομα "Πύλος" από το μυκηναϊκό βασίλειο.
Κείμενο και φωτογραφίες: Nigel Copage