Το Μαίναλο υπήρξε τόπος θεών και ηρώων. Κατά τις μυθολογικές παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων, μες τις κοιλάδες με τον πυκνό ίσκιο, τα όρη, τις ρεματιές και τα άγρια φαράγγια, τριγυρνούσε παίζοντας με τον αυλό του ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας. Ενώ κατά την επανάσταση του ‘21 τα γαντζωμένα στις απόκρημνες βουνοπλαγιές του χωριά, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην έκβαση του αγώνα υπό την ηγεσία των ισχυρών οικογενειών των Κολοκοτρωναίων, Πλαπουταίων και Δεληγιανναίων.
Το Μαίναλο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος της Αρκαδίας. Μικρό σε υψόμετρο αλλά μεγάλο σε έκταση, απλώνεται σ’ έναν σχεδόν κυκλικό σχηματισμό. Αρτεμίσιο, Ερύμανθος, Λύκαιο , Ταΰγετος και Πάρνωνας είναι πέντε από τα 10 συνολικά όρη που το περιβάλλουν, ενώ από το βουνό πηγάζουν και δύο παραπόταμοι του Αλφειού, ο Λούσιος που ρέοντας δημιουργεί το φημισμένο φαράγγι και ο Ελισσώνας.
Αυτό το εξαιρετικής ομορφιάς φυσικό τοπίο που συνυπάρχουν οι μύθοι, η πλούσια ιστορία του τόπου και οι παραδόσεις, αποτελεί αγαπημένο προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου. Η εμπειρία στο Μαίναλο περιλαμβάνει πλήθος δραστηριοτήτων που μπορεί να απολαύσει ο επισκέπτης. Σκι, snowboard ή απλά χιονοπόλεμο τη χειμερινή περίοδο που το λευκό καλύπτει κάθε πιθαμή πράσινου στο βουνό και το χιονοδρομικό ξεκινά τη λειτουργία του, αλλά και ιππασία, ποδήλατο βουνού ή river sports, όπως rafting και kayak στον Λούσιο που ρέει ασταμάτητος όλες τις εποχές.
Για όσους πάλι αγαπούν το περπάτημα και την περιπλάνηση στη φύση, το Μαίναλο τους χαρίζει απλόχερα εύκολες και λίγο δυσκολότερες διαδρομές, που αξίζει να περπατήσει κάποιος με ζωηρό ή γρήγορο ρυθμό. Τα στενά και δύσβατα μονοπάτια της υπαίθρου, που σχηματίστηκαν από τη συχνή διέλευση ανθρώπων και ζώων καθώς τα χρησιμοποιούσαν για να μετακινούνται και να μεταφέρουν αγαθά, πλέον αναδεικνύονται με τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σύγχρονου πεζοπόρου. Καθαρίζονται, σηματοδοτούνται και προβάλλονται στη χώρα μας και στο εξωτερικό.
Έτσι από τον Απρίλιο του 2015 έχει σχεδιαστεί και ολοκληρωθεί το “Μονοπάτι του Μαινάλου”, μια συνεχής, ορεινή πεζοπορική διαδρομή μήκους 75 χλμ. Με κύριο εφαλτήριο τη Στεμνίτσα το δίκτυο διατρέχει όλη την Ανατολική Γορτυνία περνώντας από τα χωριά Δημητσάνα, Ζυγοβίτσι , Ελάτη, Βυτίνα, Νυμφασία, Μαγούλιανα και Βαλτετσινίκο, για να καταλήξει στο χωριό Λαγκάδια. Οκτώ σειριακά τμήματα που συνδέονται δίνοντας στον πεζοπόρο τη δυνατότητα να κάνει τον καλύτερο συνδυασμό. Το ελάχιστο υψόμετρο της διαδρομής είναι 420μ. και το μέγιστο 1.550μ. Σε ελατοσκέπαστες πλαγιές και δίπλα σε γάργαρες δροσερές πηγές, στους παραδοσιακούς οικισμούς με τα πετρόχτιστα σπίτια και τις όμορφες πλατείες, στις αμέτρητες εκκλησιές και τα πέτρινα γεφύρια, σε ιστορικά μνημεία αλλά και σε ερειπωμένες αρχαίες πολιτείες, κάθε τμήμα της διαδρομής προσφέρει εξαιρετικές εναλλαγές τοπίου. Επίσης ο πεζοπόρος έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τους ντόπιους και να γευτεί τοπικά εδέσματα.
Το πρώτο τμήμα του μονοπατιού που ξεκινά από τον ιστορικό διατηρητέο οικισμό της Στεμνίτσας, εδώ που συστάθηκε η Α’ Πελοποννησιακή Γερουσία και λειτουργεί η σπουδαία Δημόσια Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, οδηγεί μέσα από μια καλά σηματοδοτημένη διαδρομή 12,4 χιλιομέτρων, στην όμορφη Δημητσάνα. Σε κάθε διασταύρωση υπάρχουν πινακίδες προσανατολισμού. Το μεγαλύτερο μέρος του μονοπατιού είναι χωμάτινο, με κάποια σημεία πλακόστρωτα ενώ βγαίνει και σε ασφαλτόδρομο. Διασχίζει αγροτικές εκτάσεις με παλιές αγροικίες, διατρέχει το φαράγγι του Λούσιου, περνά από μικρές εκκλησιές και ιστορικές Μονές όπως η Μονή Φιλοσόφου η οποία αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, ένα παλιό και ένα νέο, χτισμένα στα απόκρημνα βράχια του φαραγγιού του Λούσιου σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Υπάρχουν αρκετά σημεία ιδανικά για μικρές στάσεις και σύντομα διαλείμματα για ξεκούραση. Κάπου στο τέλος της διαδρομής ο πεζοπόρος θα βρεθεί στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροηλεκτρικής Ενέργειας και από εκεί το μονοπάτι ακολουθεί έναν συνδυασμό δρόμων ώσπου φτάνει στο κέντρο της Δημητσάνας που απλώνεται χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω σε δυο αντικριστούς λόφους. Η διάρκεια αυτής της διαδρομής υπολογίζεται κοντά στις 4,5 ώρες.
Ο τόπος παρουσιάζει αξιοσημείωτη βιοποικιλότητα και στο δρόμο του ο περιπατητής είναι πιθανό να συναντήσει κάποιο από τα συνήθη θηλαστικά όπως σκαντζόχοιρους, ερπετά όπως σαύρες,φίδια,χελώνες αλλά και διάφορα πουλιά. Στην ευρύτερη περιοχή, έχουν καταγραφεί 110 είδη πτηνών και 53 εξ αυτών είναι μόνιμοι κάτοικοι.
Το δεύτερο σκέλος του Menalon trail, ξεκινά από τη Δημητσάνα που αποτελεί ένα ζωντανό μουσείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Περνώντας δίπλα από σημαντικά ιστορικά κτίρια όπως η Βιβλιοθήκη της, ιδρυμένη το 1764, ο πεζοπόρος θαυμάζει την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα και καθώς το μονοπάτι ανηφορίζει, απολαμβάνει την υπέροχη θέα από μια προνομιακή θέση. Μέσα στο καταπράσινο τοπίο ξεχωρίζουν οι οικισμοί του Παλαιοχωρίου και της Ζάτουνας. Η διαδρομή, με τελικό προορισμό το Ζυγοβίτσι, ακολουθεί μια σειρά από φειδωτά μονοπάτια και χωματόδρομους μέσα σε μια ανοιχτή έκταση, με χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς στην περιοχή, τη μικρή Μονή των Αγίων Αποστόλων. Διαβαίνοντας το λιθόστρωτο μονοπάτι και κάνοντας ελιγμούς μέσα από μια σειρά από μεγάλα αλώνια, ο πεζοπόρος φτάνει στην κεντρική πλατεία του χωριού Ζυγοβίτσι , αφού πρώτα περάσει από το Μνημείο των Αθανάτων, των 197 Ζυγοβιστινών που αποτελούσαν τη φρουρά του Κολοκοτρώνη. Εδώ ξεχωρίζουν οι εκκλησίες της Μεταμόρφωσης και του Αγ. Νικολάου καθώς και το Καποδιστριακό σχολείο. Η διαδρομή Δημητσάνα-Ζυγοβίτσι, 4,2 χιλιομέτρων και διάρκειας περίπου 2 ωρών, είναι συστηματικά σημασμένη με Μ και δεν προτείνετε σε οικογένειες με πολύ μικρά παιδιά.Το ίδιο ισχύει και για το τμήμα Ζυγοβίστι - Ελάτη, που είναι η επόμενη διαδρομή που ακολουθεί και η μεγαλύτερη του Menalon Trail (έχει μήκος 15.1χλμ.), γι αυτό καλό είναι ο πεζοπόρος να ανεφοδιαστεί στο Ζυγοβίτσι.
Στη διαδρομή που ενώνει τα δύο χωριά, συναντώνται αρχικά η παλιά εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και η Πίσω Βρύση και έπειτα το μονοπάτι οδηγεί στο Χωράφι του Παπά, που ξεχωρίζει το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Εκεί υπάρχει και πηγή με νερό που αναβλύζει όλο το χρόνο. Η διαδρομή συνεχίζει σε ένα χαλασμένο, μικρό, στενό δρόμο μέχρι τις Ασοβές και από εκεί στην Πηγή Μπουρνιάδες. Το μονοπάτι ανηφορίζει μέχρι το σημείο συνάντησης τεσσάρων δρόμων στου Μπιλάλη, εκεί που τα παλιά μονοπάτια οδηγούσαν στα χωριά Ράδου και Στεμνίτσα, για να κατηφορίσει στη συνέχεια μέχρι τη Λάκκα Κοσκίτσα που κι εκεί υπάρχει μεγάλη πηγή με ποτίστρα για να πίνουν νερό τα ζώα. Σύντομα ο πεζοπόρος βρίσκεται σε σημείο ανάμεσα στο Πλειοβούνι και το Φραγκοβούνι (σύντομη παράκαμψη για την κορφή του Πλειοβουνίου, 1643 m, ψηλότερο σημείο της όλης διάσχισης). Στη συνέχεια η διαδρομή διασχίζει το οροπέδιο Βλάχικα, από τη νότια άκρη του. Η σπηλιά του Λύγκου, λημέρι λήσταρχου απο τον οποίο πήρε και το όνομά της, η πηγή Μπουρμπουλίστρα αλλά και η Βρύση Παλιοχώρι, απέναντι από την μεγάλη εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, είναι μερικά σημεία από τα οποία διέρχεται το μονοπάτι ώσπου να φτάσει τελικά στην όμορφη Ελάτη, που δικαιολογεί απόλυτα το όνοµά της αφού είναι “πνιγµένη” στα έλατα.
Ακολούθως, η διαδρομή στο Μαίναλο που πηγαίνει από Ελάτη - Βυτίνα είναι μια πολύ κλασσική πεζοπορική διαδρομή που οι λάτρεις της πεζοπορίας θα αγαπήσουν, ενώ είναι κατάλληλη και για οικογενειακή περιήγηση. Το τμήμα ακολουθεί την κοιλάδα του Μυλάοντα που κατα μήκος του υπάρχουν ατελείωτες συστάδες πλατάνων πλάι σε έλατα και πολλά ακόμη είδη φυτών που αποζητούν την υγρασία και τη σκιά του μέρους. Στο μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής το μονοπάτι είναι παραποτάμιο και ακολουθώντας το, θα συναντήσετε την πετρόκτιστη βρύση Μακρίνου στο Πυργάκι, το Αρχαίο Μεθύδριο, ερειπωμένους νερόμυλους, πετρόχτιστα γεφύρια και πολλούς θησαυρούς της φύσης. Το ασταμάτητο κελάρυσμα των νερών και το θρόισμα των φύλλων στα δέντρα συντροφεύουν τον διαβάτη σε μια εύκολη και εντυπωσιακή διαδρομή στην κοίτη του ποταμού. Το μονοπάτι συναντά την άσφαλτο στη μέση περίπου της διαδρομής. Χρειάζεται κάτι παραπάνω από μισή ώρα για να φτάσει κάποιος στο σημείο που ο Μυλάοντας συναντά το ρέμα του Μπάρμπα, ενώ όλο το τμήμα Ελάτη-Βυτίνα εκτιμάται ότι μπορεί να διανυθεί σε 3 ώρες περίπου.. Ο πεζοπόρος ανηφορίζει σε ένα ωραίο μονοπάτι σκαλισμένο στο βράχο που καταλήγει στη βρύση Αρτότσι και έπειτα θα δεί πανοραμικά την αρχοντική Βυτίνα με το χαρακτηριστικό τρούλο της εκκλησίας του Αγίου Τρύφωνα. Φτάνοντας στην πλατεία του πιο τουριστικού χωριού της Αρκαδίας, εντοπίζει τον ανδριάντα του Ματθαίου Πόταγα, του 17χρονου μαθητή που εκτελέστηκε από τις δυνάμεις κατοχής. Η ολιγόλεπτη στάση για να πάρει κανείς μια ανάσα, θεωρείται επιβεβλημένη όπως και η αγορά παραδοσιακών προϊόντων σε κάποιο από τα αμέτρητα μαγαζάκια της Βυτίνας, προτού συνεχίσει τη διαδρομή προς τη Νυμφασία.
Εκεί ανάμεσα στα χωριά της Βυτίνας και της Νυμφασίας θα ανακαλύψετε ιδιαίτερα τοπία, μικρά ποταμάκια και αυτοσχέδια γεφύρια. Η απόσταση ανάμεσα στα δύο χωριά, Βυτίνα – Νυμφασία είναι 5,6 χλμ., και η διαδρομή διάρκειας 2 ωρών είναι μέτριας δυσκολίας. Βαδίζοντας σε αυτό το μονοπάτι θα βρεθείτε σ’ ένα σύντομο αλλά εντυπωσιακό φαράγγι, στα Μαύρα Λιθάρια. Έπειτα το μονοπάτι κατεβαίνει στο πετρόχτιστο γεφύρι της Τζαβάραινας, που κάποτε συνέδεε τη Βυτίνα με τα χωριά της δυτικής Γορτυνίας. Συνεχίζει ανηφορίζοντας στα 880 μ., από όπου σε αρκετά σημεία μέσα από την πυκνή βλάστηση είναι ορατή η Μονή Κερνίτσας, για να κινηθεί οριζόντια μέχρι το μικρό χωριό Νυμφασία. Η πλατεία της Νυμφασίας είναι ό,τι πρέπει για να πιείτε ένα καφέ και να ξαποστάσετε.
Βγαίνοντας από το χωριό Νυμφασία, η διαδρομή περνά μέσα από ένα όμορφο δάσος με βελανιδιές, μέχρι να μπεί στο 6ο τμήμα του Menalon Trail που συνδέει τη Νυμφασία με το χωριό Μαγούλιανα. Εδώ όλη η διαδρομή μήκους 8,8 χλμ., είναι συστηματικά σημασμένη με πράσινο Μ σήμα, ενώ υπάρχουν και αρκετές πινακίδες προσανατολισμού. Το μονοπάτι διασχίζει τη γέφυρα της Κερνίτσας και ανηφορίζει για την Ι.Μ.Κερνίτσας. Αφού επισκεφτείτε το ιστορικό αυτό μοναστήρι του Μαινάλου, το αρχαιότερο μοναστήρι της Αρκαδίας και απο τα πιο παλιά της Ελλάδας, η πορεία συνεχίζεται προς το ασκηταριό της Σφυρίδας και είναι πεζοπορία υψηλότερων απαιτήσεων. Κάντε μια μικρή στάση για κολατσιό και έπειτα προχωρήστε ως την πηγή Γαύρος και στο παλιό δρομάκι προς τα Μαγούλιανα που είναι χτισμένα αμφιθεατρικά μέσα σε ένα καταπράσινο δάσος από έλατα.
Τα Μαγούλιανα είναι ένα όχι ιδιαίτερα δημοφιλές χωριό της Ορεινής Αρκαδίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1.360 μέτρων και προσφέρει στον επισκέπτη μια υπέροχη θέα προς την ονειρική σειρά του Μαινάλου. Το χωριό υπήρξε πατρίδα του Φωτάκου Χρυσανθόπουλου, του Α’ υπασπιστή του Θ. Κολοκοτρώνη, γι’ αυτό και στην πλατεία με τον πλάτανο, θα δείτε την προτομή του. Καθώς απομακρύνεστε από το χωριό, σ’ ένα σχετικά ομαλό κομμάτι που ενώνει δύο κορυφές, ο δρόμος διασταυρώνεται με αυτόν που οδηγεί στο κοντινό χωριό Λάστα και τριγύρω από το σημείο υπάρχουν πολλά πέτρινα αλώνια. Συνεχίζοντας, θα συναντήσετε το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και το παλιό σανατόριο της Μάνας, που ανακατασκευάζεται για να μετατραπεί σε ένα εντυπωσιακό 5άστερο ξενοδοχείο. Το μονοπάτι αφού συναντηθεί με άλλη μια διασταύρωση απέναντι από την εκκλησία των Αγίων Πάντων, κατηφορίζει προς την κοιλάδα κατά μήκος ενός μικρού ποταμού. Η πορεία του συνεχίζεται παράλληλα με την κατεύθυνση της κοίτης, για να διασταυρωθεί με ένα άλλο μικρό ποτάμι και μια τσιμεντένια γέφυρα και έπειτα να πάει αριστερά της, προς τα Καμίνια, μια ωραία μικρή εσωτερική λεκάνη στους πρόποδες του Βαλτεσινίκου. Θα διαπιστώσετε ότι ανάμεσα στα Μαγούλιανα και το Βαλτεσινίκο, μια διαδρομή 6,6 χλμ. περίπου, απλώνονται σειρά από διαδοχικές λεκάνες και κοιλάδες. Το Βαλτεσινίκο, κρυμμένο στο ελατόδασος, έχει τουριστική υποδομή που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια. Ο πεζοπόρος φτάνει στο χωριό ανηφορίζοντας σε παλιό καλντερίμι μέχρι να βγει στον ασφαλτόδρομο κοντά στην πλατεία με τις παραδοσιακές ταβέρνες και τα καφενεία. Η εξαιρετική θέα σε συνδυασμό με τα γευστικά φαγητά και τα μοναδικά γλυκά, είναι η ανταμοιβή στο τέλος της διαδρομής.
Το μονοπάτι του Menalon ολοκληρώνεται με τη διαδρομή Βαλτετσινίκο - Λαγκάδια, ένα τμήμα αρκετά μεγάλο, μέτριας δυσκολίας με συνεπή σήμανση. Από την πλατεία του Βαλτεσινίκου, ο πεζοπόρος βγαίνει στον περιφερειακό δρόμο του χωριού. Στα 1.250μ., το μονοπάτι κατά μήκος της κορυφογραμμής, γίνεται πιο βατό. Κάπου εκεί φωλιάζει και το βυζαντινό κάστρο του Βαλτεσινίκου. Έπειτα, μέσα από τοπία με ανεμπόδιστη θέα, αρχίζει να κατεβαίνει μέχρι το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας. Ακολουθεί μια διαδρομή, μέσα από σειρά τεχνητών μονοπατιών, σε ένα μεγάλης έκτασης ελατοδάσος. Το μονοπάτι διέρχεται από θέσεις με περίεργα τοπωνύμια όπως Γριάς Λιθάρι, Γριάς Βρύση, Κρύα Βρύση, Ελάτακος, ώσπου φτάνει στο λιβάδι Γκριλά. Από τη θέση Δραΐνα Πανόραμα φαίνονται τα Λαγκάδια κι είναι ένα σημείο ιδανικό για ξεκούραση. Κατηφορίζοντας σε μια σπειροειδή πορεία μέσα από ομαλές κοιλάδες, η διαδρομή περνά από τη μικρή πηγή Κουμπλίζα. Ακολουθεί χωματόδρομος και έπειτα το εντυπωσιακό συγκρότημα των Νερόμυλων Ράπη ώσπου μέσα από ένα συνδυασμό άλλων μονοπατιών ο οδοιπόρος, φτάνει στα Λαγκάδια και το μνημείο πεσόντων. Τα Λαγκάδια, το φημισμένο χωριό των χτιστών και τόπος καταγωγής της ιστορικής οικογένειας των Δεληγιανναίων και άλλων αγωνιστών, είναι χτισμένα σε απότομη βουνοπλαγιά. Όπου και να κοιτάξει κανείς, γύρω του βλέπει μόνο πράσινο. Ο επισκέπτης εκτός από τα σημαντικά αξιοθέατα όπως οι ναοί των Ταξιαρχών και Τιμίου Προδρόμου, χτισμένοι το 1808, έχει την ευκαιρία να απολαύσει τον καφέ του ή να φάει στα καλόγουστα καφέ και ταβερνάκια αλλά και να ψωνίσει στα μαγαζιά που μοιάζουν με λαογραφικά μουσεία.
Η περίοδος μεταξύ Απριλίου - Σεπτεμβρίου είναι ιδανική για πεζοπορία, καθώς ο καιρός είναι σύμμαχος και η φύση στα καλύτερά της. Ένα ζευγάρι κατάλληλα παπούτσια (όχι αθλητικά) και ένα σακίδιο πλάτης με τα απαραίτητα όπως ένα παγούρι με νερό, είναι ο μοναδικός εξοπλισμός που απαιτείται. Και φυσικά αν έχετε gps στο κινητό με το χάρτη είναι ακόμη πιο εύκολη η πλοήγηση στην περιοχή. Η πεζοπορία στα όμορφα μονοπάτια του Μαινάλου είναι ο καλύτερος τρόπος να χαλαρώσει κανείς και να γεμίσει τις μπαταρίες του. Και κάθε βήμα σε αυτά τα ιστορικά μονοπάτια είναι και ταξίδι στο χρόνο. Ακόμη και με τα παιδιά, στα πιο απλά μονοπάτια του Μαινάλου, δίνεται η ευκαιρία για οικογενειακή πεζοπορία. Το Menalon Trail, το μοναδικό διεθνώς πιστοποιημένο μονοπάτι στην Ελλάδα, σας περιμένει για να σας μυήσει στα μυστικά της περιοχής.